De ambrosías e malogros

Remoendo máis unha vez nisto das palabras, hainas que se atoan por algunha parte para despois ser difícil poder acharlles saída e que poidan ver de novo a luz que nalgún momento perderon. A lingua, queirámolo ou non, vaise modelando á súa maneira, ás veces de forma caprichosa, outras por causa de imperativos varios en que agora non imos entrar. Mais o certo é que algúns destes vocábulos acaban por se agochar polos escondedoiros máis estraños da casa, polos labirintos da memoria, por veces mesmo polos daqueles seres queridos que hoxe por vellos tenden a tela un bocadiño extraviada, e que, oh, sorpresa!, por calquera extraordinario resorte, véñenos a soltar no momento máis inesperado e alí estamos, atentos e por fortuna presentes, para os poder recoller. 

ambroesas

No campo destas "ambrosías" a que facemos referencia no título, temos a palabra ambroesa. Confésolles que nin tiña idea da súa existencia. Polo que, tan logo a escoitei, tiven a urxencia de apuntala, pois á parte de bonita, viñérame á mente de forma automática aqueloutra que descubrín no seu día na escrita de Álvaro Cunqueiro, e que facía mención a un tipo de mazá chamado camoesa, e que despois fun lendo noutras ocasións máis. Tanto no caso do primeiro termo como no do segundo parece que evoquen nomes propios. O vocábulo 'ambroesa' dá a sensación de nos remitir ao topónimo Ambroa, dígase de paso, a non moita distancia da comarca de Ferrol, xa que pertence ao concello de Irixoa, na comarca de Betanzos; aínda que tampouco nos debemos esquecer que existe outro igual en Tordoia. O segundo termo parece que nos quere remitir a Camões, acerca do cal sobra dicir, por arquicoñecido, quen é. 

A segunda das ambrosías a que nos queremos referir ten que ver coa voz folecho. Contrastado o seu significado entre os nosos maiores, tiramos en conclusión se tratar el dun peruco, quérese dicir, unha pera de pequeno tamaño, e sempre maduro. Os dicionarios traen esta voz como sinónimo de froito de boa aparencia pero que estaría podre por dentro. O capricho, máis unha vez, fai que o sentido vaia mudando lixeiramente de aquí para acolá, e o que acó é ambrosía pura, alí pasa a ser froito amargo por estar apodrecido. 

folecho

Xa por fin, e por acabar con esta incursión no léxico, temos que ir parar á expresión idiomática chegar a poleiro. Ora o certo sexa que esta expresión feita acostume ser acompañada da partícula negativa 'non'. A idea que se quere reflectir con ela é a de que algo ou de que algunha cousa non é lograda, que se malogra pois. Logo, que unha persoa 'non chegue a poleiro' equivalería a dicir que nunca terá un desenvolvimento físico, psíquico ou o que for adecuado ao que cabe esperar nunha persoa a medida que vai medrando. Nalgún dicionario, como no de Isaac Alonso Estravis, fálase de non subir a poleiro, expresión idiomática que di se refire aos meniños que non poden medrar por enfermidade. 

'non chegará a poleiro'

Velaquí, xa que logo, tres vocábulos. Dous deles son palabras simples, a outra poderiamos chamarlle, como algúns lingüistas lles din, palabra complexa. En calquera caso, tres expresións que queremos traer á luz hoxe aquí, pois da súa falta pode suceder que acaben por ficar no esquecemento.