"Nos vemos allá arriba"/"Au revoir là-haut", de Pierre Lemaitre

Capa da novela "Nos vemos allá arriba"

Excelente e descarnado relato que arranca nos últimos días da Grande Guerra, en novembro de 1918. Está a punto de ser declarado o armisticio, pero o tenente d'Aulnay-Pradelle dá a orde de ataque, co fin de ser tomada a cota 113. Previamente, elixirá a Louis Thérieux e a Gaston Grisonnier, un rapaz e un vello, para unha misión de recoñecemento. Ambos serán mortos. Os seguintes en ser mandados haberán de ser Albert Maillard e Édouard Péricourt. Están en perigo, pois este será ferido e aquel caerá dentro do cráter dun obús, que é moi profundo. Ficará enterrado logo de que outra bomba rebente a pouca distancia e estea así a punto de morrer sepultado. Édouard Péricourt, porén, conseguirá desenterralo antes que morra asfixiado. Este, con todo, caerá gravemente ferido ao estoupar un obús a pouca distancia, o cal lle levará parte da cara. Albert Maillard, unha vez recobrou a respiración e o sentido, arrastrou o seu salvador até a trincheira de volta. 

Velaquí o brutal comezo desta narración, co absurdo do

Espera nas trincheiras

ataque, pois era sabido que estaba a piques de producirse o final da I Guerra Mundial. Non obstante, o tenente d'Aulnay-Pradelle, home sen escrúpulos e desapiedado, non asumirá que poida finalizar sen el ter obtido ningún tipo de recompensa. Busca unha sorte de heroicidade e deste modo manda ao matadoiro os dous soldados aludidos, despois de xa telo feito co rapaz e o vello, e que resultarán mortos. O tenente, no medio da liorta, sairá da súa posición, a campo aberto, coa suposta intención de valer estes dous homes en perigo, Albert Maillard e Édouard Péricourt, e conseguir deste modo todas as honras militares correspondentes ao valor, logo de tentar socorrelos. Mais Albert Maillard percibe a acción do canalla, unha vez descobre que o rapaz e o vello non foron mortos polos boches, senón alcanzados por disparos feitos polas costas. O tenente d'Aulnay-Pradelle, de feito, é quen empurra a Albert Maillard ao fondo do cráter co fin de desfacerse del, e da proba que o puidese inculpar.

Caen os obuses no campo de batalla

A débeda contraída de Albert Maillard co seu salvador é de por vida. Farase cargo de Édouard Péricourt desde o primeiro instante. Este, coa cara completamente esnaquizada, sobrevive a duras penas, dolorido e en carne viva, e á espera de ser trasladado a outro hospital mellor dotado onde poida ser operado. Precisa de morfina con frecuencia para mitigar a dor e mesmo nin se sabe se ha de sobrevivir. Óbrase o milagre. Mais a sombra do tenente d'Aulnay-Pradelle sobrevoa e intimida a Albert Maillard logrando que non faga delación sobre o sucedido. Édouard sobreponse, aínda que lle falta media cara, carece de mandíbula e boca, de modo que ten que comer e beber directamente a través da gorxa. Por descontado, faise obvio que tampouco pode falar. Alén diso, pídelle a Albert que non transmita á súa familia que está vivo, de ningunha maneira quere regresar xunto dela nesas condicións. Albert avense ao seu pedimento, consegue darlle unha nova identidade e facelo pasar por morto. Así pois, falsamente, Édouard Péricourt falece, e adquire a personalidade de Eugène Larivière, en verdade si falecido este o 30 de outubro de 1918, sen familia e dependente dos Servizos Sociais.

Rostro deformado por efecto da guerra

Madeleine, irmá de Édouard Péricourt, desexa recuperar o corpo de seu irmán para levalo consigo a París e darlle así digna sepultura. Sempre baixo a sombra de Henri d'Aulnay-Pradelle, Albert Maillard artella a maneira de roubar un cadáver, ao que previamente lle fora colocado un letreiro co nome de Édouard, e levado sen papeis de exhumación para París. A familia Péricourt, por tanto, asume o feito de que Édouard morreu na fronte de guerra. A acción no campo de batalla de Édouard e Albert Maillard, no entanto, contou coa reprobación do xeneral Morieux, xa que Henri d'Aulnay-Pradelle deu informes negativos acerca deles dous, quérese dicir, sobre o acto de covardía emprendido por estes, dada a presunción de teren recuado no campo de batalla, cousa que tiña obrigado ao propio tenente d'Aulnay-Pradelle a ter que intervir. O vilán, finalmente, pasa a ser o heroe, isto é, o tenente será sobre quen recaían todos os honores. Gaña logo os favores da familia Péricourt, nomeadamente de súa filla, Madeleine, coa que acabará casando. 

Panorámica de París

Os dous amigos, entrementres, regresarán a París. A moza de Albert, Cécile, anda agora con outro home. Albert transita por distintos tipos de traballos, até finalmente dedicarse ao de home-anuncio, portando publicidade sobre o peito e as costas polo centro de París. Malviven nunha casa alugada da pasaxe Pers. A señora Belmont é a dona e ten unha filla, Louise, a cal se fará íntima amiga de Édouard, quen vive recluído no andar alugado. Será, en verdade, a que o faga regresar á vida, nun certo modo. Era un magnífico debuxante. Debuxaba nas trincheiras e tiña un caderno con moitos deseños. Louise faille renovar a ansia de debuxar. Ela non lle ten aversión, a pesar do seu aspecto e até lle afaga o rostro mancado, os contornos en que está o oco desa face desaparecida. Dan en confeccionar máscaras xuntos, xogo que lle encanta a Édouard, e en que ocupa grande parte do día. Mais a vida, con todo, non é nada fácil. Albert ten que conseguir morfina en grandes cantidades, que despois combinará tamén con heroína, para seguir paliando as dores de que sofre Édouard. Chega mesmo a meterse en problemas para conseguila, como sucede co grego Antonapoulos.

Vista aérea de París

Henri d'Aulnay-Pradelle, casado xa con Madeleine, non é do agrado de seu sogro, Marcel Péricourt. El tampouco ama a súa muller, pois de feito ten varias amantes, ademais de tamén frecuentar algúns prostíbulos. Métese en turbios negocios, os cales lle darán pingües beneficios, para deste xeito poder ir construíndo o seu magno palacete da Sallevière. Descobre a maneira de facer un enorme negocio co enterramento dos cadáveres dos soldados caídos en combate e que están diseminado polos distintos campos de batalla e poboacións de Francia en que houbo fronte de guerra. Sen ningún rigor nin escúpulos, trafícase con corpos e identificacións trocadas, mesmo enganando na adquisición de ataúdes, pequenos e de ínfima calidade. Chéganse a encher con restos de distintas persoas, até con corpos de soldados alemáns, ou con pedras e terra. Todo isto irá vento en popa, sempre que non haxa quen desvcnde o engano, como así sucederá por fin. Un funcionario, Jospeh Merlin, incorruptíbel a calquera tipo de suborno, denunciará o acontecido, coa conseguinte caída en desgraza de Henri d'Aulnay-Pradelle e a inacción de seu sogro, que o deixa caer, despois de xa telo axudado noutras ocasións, home de enormes influencias, até nos ministerios, grazas á súa boa posición como banqueiro.

Cemiterio nas proximidades de Verdun

Monumento aos caídos na I Guerra Mundial

Ao tempo que está a acontecer isto, Albert Maillard e Édouard Péricourt artellan tamén outro turbio negocio. Á calor do ardor patriótico e a homenaxe aos falecidos na guerra, propoñen, a través de anuncios e cartas a distintos municipios, a posibilidade da erección de monumentos aos caídos. Os debuxos de Édouard serán o reclamo, pois trátase do deseño previo do que haberá de ser o tal monumento no futuro. Por distintos lugares de Francia espallan a súa publicidade e logran os ingresos en metálico dun bon número deles, pois dicíase que precisaban de depósitos previos e inmediatos para xa poder dar comezo á súa construción. Estes serían inaugurados o día da Festa Nacional, no 14 de xullo. O engano marcha. A falsa sede da sociedade, o apartado postal en que se recibe a correspondencia, a imprenta en que se imprimen os catálogos... Todo está perfectamente engranado para que non sexan descubertos. 

Albert Maillard, entre tanto, será convidado á casa dos Péricourt en varias ocasións. Os receos son evidentes, alén de que el está temeroso por alí se achar o seu inimigo, d'Aulnay-Pradelle. Esta estraña relación de Albert cos Péricourt comezará desde o momento en que leven os falsos restos de Édouard para enterrar no cemiterio parisino. O caso é que Albert, na casa dos Péricourt, acábase por namorar dunha das criadas, Pauline.

Monumento ao soldado descoñecido

Chegado o 14 de xullo —xa na véspera algúns xornais se fixeran eco do engano—, estala a descuberta da trapela a que se acolleran os municipios que encargaran monumentos aos seus caídos. O propio Marcel Péricourt está entre os estafados e encarga ao seu xenro que indague sobre os estafadores. Logra dar co extremo do fío. Dá co hotel, o Lutetia, en que reside Édouard, so a identidade de Eugène Larivière. Por unha estraña coincidencia, Marcel Péricourt encamiñarase cara ao hotel co seu automóbil. Eugène Larivière, agora cunha máscara que reproduce o rostro do mesmísimo Édouard, sae á avenida co seu traxe colonial e ás verdes, e lánzase aos vehículos que por ela transitan. Marcel Péricourt, seu pai, non pode evitar chocar contra el, que sae despedido violentamente, producíndose así a súa morte. Nunca chegará, pois, á estación onde Albert e Pauline están a punto de saír nun tren para Marsella, para despois colleren un barco que os leve a Trípoli.

Chega o armisticio

O traballo de descuberta dos estafadores que Marcel Péricourt encomendara ao seu xenro, presuntamente significaba que deste xeito intercedería por el para que o ministro non tomase cartas no asunto do tráfico fraudulento de cadáveres en que estaba enleado. A filla de Marcel, Madeleine, está grávida, e d'Aulnay-Pradelle pensa que o seu sogro o fará por salvar a reputación da familia. Mais engánase. Fala co ministro e dille que siga adiante cos trámites legais para ser encausado.


En definitiva, e coincidindo co centenario do inicio da I Guerra Mundial, esta novela ofrécenos unha mordaz visión acerca do absurdo dela, da crueldade por culpa do afán de notoriedade por encima das demais cousas, alén da ausencia de escrúpulos á hora de tirar negocio cos restos mortais dos soldados caídos na batalla, así como a fraude cometida cos monumentos erixidos aos soldados mortos e a que os municipios se entregan para os homenaxearen, mais do que outros se lucran. A novela ten verdadeiros episodios crueis e sórdidos, mais así mesmo burlescos. Os nosos dous protagonistas vense abocados ao engano tamén. Son vítimas da crueldade bélica pero, sobre todo, da perfidia de d'Aulnay-Pradelle. Até existe un certo paralelismo cos inmortais don Quixote e Sancho Panza, Édouard e Albert respectivamente. A inconsciencia daquel e a consciencia deste por valelo en todo momento lévao a sacrificalo todo polo seu amigo. Séntese en débeda a perpetuidade, ao tempo que Édouard vive a loucura de non desexar seguir estando vivo.

Bulevar Saint Martin de París

Pirámide en París feita con cascos de soldados alemáns

A medida que o negocio do Recordo Patriótico (a estafa dos monumentos) se pon en marcha, prodúcese unha sorte de sanchificación de don Quixote. Os deseños que el elabora e que serven para o propósito da empresa son o detonante. Louise, nun certo modo, é igualmente un anxiño salvador e case indutor. So a aparencia dunha maior loucura que nunca, o negocio, que correu perfectamente, corre perigo de ser descuberto. Édouard parece non sentir medo ningún polo que poida ocorrer. Bótase á extravagancia dunha vida de luxo e desbaldimento no hotel Lutetia, onde reside regaladamente. No 14 de xullo, aderézase de todos os aditamentos para a súa arroutada final, que será a de se inmolar lanzándose ao medio da avenida para ser atropelado. As ás simbolizan esa ascensión aos ceos (que el xa tiña previsto), e que, finalmente, responden ao significado do título da novela. Marcel Péricourt, despois diso, quíxose consolar con que a cara de seu fillo, vista nesa máscara co retrato del, lle transmitía a idea de gratitude, de modo que así é como puido morrer tranquilo. De feito, as relacións entre ambos nunca foran boas, mais prodúcese unha dulcificación, unha conversión cara ao seu fillo, cara ao seu recordo, desde o instante en que cre que caeu en combate. Entre tanto, pola súa parte, Henri d'Aulnay-Pradelle recibirá o seu castigo, de modo que haberá de caer todo o peso da xustiza sobre el.

O escritor Pierre Lemaitre