A reedición de "O anarquista", de Leandro Pita Romero

http://www.diariodeferrol.com/opinion/henrique-dacosta/chamabanlle-anarquista/20141231005307111273.html

Reedición da CNT de 2009

Na década que vai de 1920 ao 1930 prodúcese unha eclosión da narrativa breve en lingua galega. O labor de conciencia exercido desde as Irmandades da Fala, obtén os seus froitos. Porque, de feito, será tanto o teatro, coa fundación do Conservatorio Nacional de Arte Galega, en 1919, como coa publicación de novelas curtas, que se pretenderá conseguir chegar a un estadio de normalidade dentro do proceso cultural de Galiza. O suplemento do xornal El Noroeste da Coruña, Terra, a nosa!, dá a coñecer a Vicente Risco como narrador. Publica Do caso que lle aconteceu ao Dr. Alveiros (1919). Xaime Quintanilla crea a editorial Céltiga en Ferrol, que publicará en 1922 Un ollo de vidro de Castelao. Na Coruña por súa vez, e entre 1924 e 1927, créase a editorial Lar, dirixida por Leandro Carré Alvarellos, que dará a lume unha corentena de títulos, entre os que destacan Pantelas, home libre, de Ramón Otero Pedraio, O lobo da xente e A trabe de ouro e a trabe de alquitrán, de Vicente Risco, e O Estebo, de Xosé Lesta Meis. Aínda teremos a colección Alborada, de Pontevedra, que editará Maliaxe, de Luís Amado Carballo, ou o importantísimo papel que desempeñará a editorial Nós, que até 1936 publicará case cen títulos de novelas breves. 

O Anarquista é publicada pola editorial Lar en 1924. As capas de toda esta colección debémosllas á habelencia de Camilo Díaz Baliño, en que a esencia galega fica retida nesa sorte de instantánea confeccionada co marco barroco (os dous frisos, superior e inferior) tirado da estatuaria do Pórtico da Gloria, ademais dunha anta sobre un outeiro coroada por un inmenso e espectacular luar, que está contida no centro. De modo que esta será a capa de todas as novelas curtas publicadas desde que saíse a lume a primeira delas, A miña muller, de Wenceslao Fernández Flórez, en 1924. Esta reedición de O Anarquista, de 2009, foi feita pola CNT de Santiago de Compostela; á parte de porque é difícil de encontrar hoxe en día, tamén polo feito do que nela se recolle: a razón de ser, a esencia do anarquismo, doutrina que vive e se revitaliza a medida que as inxustizas sociais voltan reiteradamente a repetirse. 

A "Anarquista" é certamente (así con xénero feminino) co que primeiro nos achamos. Ela, unha moza que malvive cunha vaca fraca, é rexeitada constantemente por todos. Non ten terras de seu e, por tanto, tampouco pastos para o seu animal. Cóntasenos a historia da rapaza. Ela ía, en realidade, para señorita, pero un malvado cacique crúzase no camiño de seu pai. O cacique é un tendeiro rico, ten moitísimas influencias e moitos cartos conseguidos de maneira pouco limpa (embarques, quintas, concello, etc.). Mariano de Vilar quere deixar a actividade agrícola e dedicarse ao comercio e a que a súa filla poña unha pasantía. Mais o Sr. Andrés move Roma con Santiago para impedir que consiga a licenza de apertura, cando xa Mariano de Vilar tiña os préstamos do banco para a compra do local, alén de para a compra do xénero. O caso é que nin comercio nin pasantía poderá ter. Fica arruinado e coa sensación de que vai morrer. Pero antes que isto suceda, ten que acabar co desalmado do cacique. Ponlle un paquete incendiario á porta da súa casa. Non consegue finalmente o seu propósito, se ben Mariano de Vilar acaba por morrer o pobre, aínda que apenado por non ter atinxido o que desexaría. Mariano de Vilar pasará a ser recoñecido desde aquela polo alcume do "Anarquista". E este alcume será o que finalmente lle reste á malpocada da súa filla de por vida. 

A posterioridade que troca o nome dos heroes polo mote das súas fazañas, e chama Cid a Rodrigo Díaz e o Gran Capitán a Gonzalo Fernández, eliminou o nome de Mariano polo alcume de o "Anarquista" con que no adiante o recordou a xente. 

Este alcume fo o único que Marica puido herdar de seu pai.

Marica xa foi para todo o mundo a "Anarquista". Endexamais maior ironía puido bautizar a un ser humano tan doce, tan débil, tan doentío. Marica que, ao cabo, ía para señorita, foi, na maior pobreza, o último veciño da aldea. 

Leandro Pita Romero